توکن چیست و چه اهمیت و کاربردی دارد؟

با افزایش نجومی قیمت بسیاری از ارزهای دیجیتال، افراد زیادی به سرمایه‌گذاری در آن علاقمند شده‌اند. همانند سایر بازارهای مالی، بازار رمزارزها نیز مفاهیم و اصطلاحات مخصوص به خود را دارد. یکی از پرکاربردترین مفاهیم این حوزه، عبارت توکن است. توکن برای اشاره به بسیاری از ارزهای دیجیتال بازار استفاده می‌شود اما این به معنی معادل بودن آن با رمزارز نیست. با یادگیری مفهوم توکن، طرح جامع و کاملی از بازار رمزارزها در ذهن ایجاد می‌شود. به همین دلیل، در این مقاله ابتدا سوال توکن چیست را پاسخ می‌دهیم. سپس، انواع توکن‌ها، کاربرد آن‌ها، بسترهای ساخت توکن و سایر مطالب مرتبط با سوال توکن چیست را بررسی می‌کنیم.

توکن چیست ؟

توکن یک نوع دارایی دیجیتال است که قابلیت انتقال به دیگران و ذخیره ارزش در خود را دارد. توکن‌ها پیش از این‌که در ارزهای دیجیتال مطرح شوند در سیستم‌های کامپیوتری به عنوان یک نوع مجوز رمزنگاری شده مطرح بودند. توکن‌ها توسط شرکت‌های مختلف بر بستر تکنولوژی بلاکچین ایجاد می‌شوند. هر توکنی کاربرد مخصوص به خود را دارد و بسته به این‌که کاربرد مورد نظر چقدر برای بشریت مهم است و توکن چه اندازه در رسیدن به آن کاربرد موفق است، می‌تواند ارزش متفاوتی داشته باشد.

در فضای رمزارزها، توکن به آن دسته از ارزهای دیجیتال گفته می‌شود که بلاکچین مخصوص به خود را ندارند و از بلاکچین‌های به اصطلاح پلتفرمی برای ثبت تراکنش‌های خود استفاده می‌کنند. البته در نگاه کلان، به هر نوع دارایی در فضای رمزارزها نیز ممکن است توکن گفته شد. بلاکچین‌های پلتفرمی مانند «اتریوم»، «بایننس» و «کاردانو» امکان ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز از طریق قرارداد‌های هوشمند را دارند. افراد با استفاده از این امکانات، توکن‌های مورد نیاز خود را بدون این‌که مجبور به طراحی شبکه بلاکچین باشند، ایجاد و استفاده می‌کنند. برای این‌که بتوانید به خوبی پاسخ سوال توکن چیست را درک کنید بهتر است کمی با قراردادهای هوشمند آشنا شوید.

قرارداد هوشمند چیست ؟

تکنولوژی بلاکچین توسط ساتوشی خالق بیت‌کوین به دنیا معرفی شد. با استفاده از بلاکچین، امکان انتقال دارایی بین افراد در یک شبکه غیرمتمرکز ایجاد شد. اگرچه این اتفاق انقلابی در صنعت مالی به حساب می‌آمد، اما امکانات کافی برای درگیر شدن در سایر مسائل روزمره مثل انتقال فایل، ایجاد صرافی غیرمتمرکز و اینترنت اشیا را نداشت. توسعه قراردادهای هوشمند در شبکه بلاکچین اتریوم، استفاده از تکنولوژی بلاکچین را وارد سایر حوزه‌های زندگی کرد.

قرارداد هوشمند به عنوان یک برنامه قطعی عمل می‌کند به این معنا که وقتی شرایط خاصی برآورده شود، فعالیت خاصی در شبکه به طور خودکار انجام می‌شود. قرارداد هوشمند یک قطعه کد در یک سیستم توزیع شده است که با استفاده از قوانین «اگر … آنگاه …» کار می‌کند. با این تفاسیر، عمده ویژگی‌های یک قرارداد هوشمند به صورت زیر هستند.

• فعالیت بر روی سیستم‌های غیرمتمرکز انجام می‌شود.
• شرایط و خروجی شرایط، قطعی و غیرقابل تغییر است.
• اجرای برنامه‌ها به صورت خودکار انجام می‌شود.
• کدها‌ی آن غیر قابل دستکاری است.
• قابلیت شخصی‌سازی برای ساخت انواع برنامه‌های غیرمتمرکز قبل از اجرا وجود دارد.
• افراد در فعالیت با استفاده از قراردادهای هوشمند، نیازی به شناخت هم یا اعتماد به یکدیگر ندارند.
• تمامی تراکنش‌ها در قراردادهای شفاف و در دسترس همه است.

ایجاد قراردادهای هوشمند با ویژگی‌های ذکر شده، این امکان را برای شرکت‌ها و اشخاص ایجاد کرد که بتوانند بدون ساخت بلاکچین، برنامه کاربردی خود را با استفاده از قراردادهای هوشمند ایجاد کنند و توکن‌‌های آن‌ها را به منظور مدیریت فعالیت‌ها در شبکه استفاده کنند. با توجه به این که اتریوم برای اولین بار امکان ساخت توکن‌ها و قراردادهای هوشمند را ایجاد کرد، بیشتر توکن‌ها بر بستر شبکه اتریوم ایجاد شده‌اند. امروزه در بلاکچین‌های دیگری مثل ارز دیجیتال سولانا، آوالانچ و کاردانو، امکان ساخت توکن‌ وجود دارد و بسیاری از ارزهای جدید بر بستر این شبکه‌ها ایجاد شده‌اند.

دلیل و هدف ساخت توکن چیست ؟

شاید برای شما هم سوال باشد که چرا شرکت‌ها به جای ساخت بلاکچین مخصوص خود، توکن ایجاد می‌کنند. پاسخ به این سوال را می‌توان تحت عناوین زیر بررسی کرد.

• کاهش هزینه‌ها
• راحتی ساخت
• امنیت بالا
• کلاهبرداری!

ساخت توکن در بستر ارزهای دیجیتال معمولا هزینه چندانی ندارد. اشخاص و شرکت‌ها با داشتن مقداری دانش برنامه‌نویسی و آشنایی با قراردادهای هوشمند، می‌توانند توکن خود را بسازند. این کار در ابتدای فعالیت یک شرکت هزینه‌های آن را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، با استفاده از فرآیند عرضه اولیه ارزهای دیجیتال می‌توان سرمایه مورد نیاز برای ادامه فعالیت شرکت را جمع کرد و با این منابع بلاکچین مستقل شبکه را ایجاد نمود.

دلیل دوم برای ساخت توکن، راحتی ساخت آن است. برای ساخت یک بلاکچین شما باید تمام امکانات لازم آن را از صفر تا صد آماده‌ کنید. این کار مستلزم یک تیم قوی در حوزه‌های مختلف برنامه‌نویسی است. برخلاف بلاکچین، برای ساخت توکن تنها چیزی که نیاز دارید آشنایی با قرادادهای هوشمند بلاکچین‌های پلتفرمی است. شما می‌توانید در عرض چند دقیقه توکن خود را بر روی بلاکچین‌های مختلف ایجاد کنید.

بسیاری از شرکت‌ها برای این‌که از امنیت شبکه خود مطمئن باشند، ترجیح می‌دهند فعالیت خود را بر بستر ارزهای دیجیتال امن و بزرگ مانند اتریوم اجرا کنند. هر چه تعداد کاربران یک شبکه بلاکچین بیشتر باشد، امنیت آن بیشتر است. به عنوان مثال توکن «ارز دیجیتال لینک» (ChainLink) با وجود این‌که یکی از پروژه‌های بسیار بنیادی و قدرتمند در حوزه ارزهای دیجیتال است اما بلاکچین خود را ندارد و از شبکه اتریوم برای ثبت تراکنش‌های خود استفاده می‌کند.

هدف چهارم برای ساخت توکن، کلاهبرداری است. همانطور که گفته شد، ساخت توکن بسیار راحت است. از طرفی، به دلیل عدم دریافت آمورزش ارزهای دیجیتال، بسیاری از افراد اطلاعات مناسبی از کیفیت رمزارزهای مختلف ندارند. امروزه بیش از ۱۰ هزار ارز دیجیتال وجود دارد که بیشتر آن‌ها بدون هدف و کاربرد مشخصی ساخته شده‌اند. این شرایط باعث شده است که کلاهبرداران، یک توکن ساده را بدون این‌که هدف خاصی پشت آن باشد ایجاد کنند و با معرفی آن به عنوان ارز دیجیتال بنیادی و خوب کلاهبرداری کنند.

برای جلوگیری از این کلاهبرداری‌ها باید پروژه، تیم و اهداف هر توکن با دقت مطالعه و بررسی شود. پشتوانه مالی بیت‌کوین و هر ارز دیجیتال دیگری، به طور کلی مبتنی بر اهداف پروژه و موفقیت در برآورده کردن این اهداف است. بنابراین، سرمایه‌گذاری روی‌توکن‌هایی که اهداف و برنامه‌ی مشخصی ندارند می‌تواند باعث از بین رفتن دارایی‌های سرمایه‌گذاران شود.

تفاوت کوین و توکن چیست ؟

در بخش‌های قبلی، پاسخ سوال توکن چیست به همراه دلایل و اهداف ساخت آن ارائه شد. در این بخش، به دنبال مقایسه کوین و توکن هستیم. کوین به ارز دیجیتال اصلی هر شبکه بلاکچینی گفته می‌شود که به عنوان سوخت اصلی آن استفاده می‌شود. به عنوان مثال ارز دیجیتال بیت‌کوین در شبکه بیت‌کوین و رمزارز اتریوم در شبکه اتریوم، به عنوان کوین شبکه فعالیت می‌کنند. هر فعالیتی در شبکه، نیازمند استفاده از کوین اصلی آن است. در مقابل ارزهای دیجیتالی مانند رمزارز تتر که به عنوان یک ارز دیجیتال لایه دوم در بستر شبکه‌‌های مختلفی مانند ترون، بایننس، اتریوم و بیت کوین استفاده می‌شوند، توکن هستند.

برای تشخیص کوین یا توکن بودن ارزهای دیجیتال، می‌توانید به سایت رسمی هر رمزارز یا سایر سایت‌های فعال در حوزه ارزهای دیجیتال مراجعه کنید. یک سایت معتبر در این حوزه، سایت «کوین‌مارکت‌کپ» (Coinmarketcap) است. با مراجعه به این سایت و جستجوی اسم رمزارز مورد نظر، صفحه مربوط به آن نمایش داده می‌شود. در صفحه مربوط به هر رمزارز، زیر اسم آن، «کوین» (Coin) یا «توکن» (Token) بودن آن رمزارز با عبارت انگلیسی آن‌ها مشخص می‌شود.

کوین‌ها معمولا ارزهای دیجیتال معتبری هستند، چرا که برای ایجاد آن‌‌ها هزینه و دانش بیشتری نیاز است. اما این به معنی بی‌ارزش بودن توکن نیست. قیمت توکن‌های کاربردی و بنیادی مانند «ییرن‌فایننس» (Yearn.Finance) و «چین‌لینک» این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. نمودار تغییرات قیمتی رمزارزها را  می‌توانید در سایت‌هایی مانند سایت تریدینگ ویو مشاهده و تحلیل کنید.

کیف پول توکن چیست ؟

توکن‌ها، کیف پول‌های مخصوص خود را ندارند و برای نگهداری و انتقال آن‌ها از کیف پول‌های بلاکچین ساخت توکن استفاده می‌شود. به عنوان مثال کیف پول‌های اتریومی، توانایی ذخیره‌سازی و نگهداری توکن‌های بر بستر خود را دارند. در این حالت، شما با داشتن یک آدرس در شبکه اصلی و کیف پول آن، به راحتی می‌توانید توکن‌های خود را جابجا کنید. در بیشتر شبکه‌های بلاکچینی که قابلیت ساخت توکن دارند، توکن‌ها بر روی کیف‌پول‌های کوین اصلی شبکه ذخیره می‌شوند. ناگفته نماند که در برخی از پلتفرم‌های جدید مانند «پولکادات» (Polkadot) امکان ذخیره‌سازی توکن‌ها بر روی کیف‌پول‌های اختصاصی نیز وجود دارد.

ویژگی‌های عمومی توکن‌ها

توکن‌های مختلف، بسته به این که برای چه کاربردی ساخته شده‌اند، می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی از خود بروز دهند. اما به طور کلی، تمامی توکن‌ها در بسترهای مختلف بلاکچینی، دارای ویژگی‌های عمومی زیر هستند.

• قابل برنامه‌نویسی
• بدون نیاز به مجوز استفاده
• عدم نیاز به اعتماد به دیگران
• شفافیت تراکنش‌ها

منظور از قابل برنامه‌نویسی بودن توکن‌ها این است که آن‌ها بر روی پروتکل‌های نرم‌افزاری اجرا می‌شوند. این پروتکل‌ها، از قراردادهای هوشمند تشکیل شده‌اند که ویژگی‌ها، عملکرد و نحوه تعامل توکن را مشخص می‌کنند. ویژگی بدون نیاز به مجوز، به این معنی است که برای استفاده از توکن در بستر تعریف شده، نیاز به دریافت مجوز از هیچ نهاد و هیچ شخصی نیست. مدیریت توکن‌ها توسط قرارداد هوشمند انجام می‌شود و تا زمانی که خلاف قوانین قرارداد عمل نشود، استفاده از تمام امکانات شبکه با استفاده از توکن آزاد است.

ویژگی عدم نیاز به اعتماد به دیگران مشخصه اصلی سیستم‌های غیرمتمرکز است. در این سیستم‌ها هیچ نهاد یا شخصی مسولیت تایید و رد تراکنش‌ها را ندارد و تراکنش‌ها به صورت غیرمتمرکز و با اجماع «ماینرها» یا «اعتبارسنج‌های شبکه» انجام می‌شود. ماینرها افرادی هستند که با استفاده از دستگاه‌های ماینینگ خود به تایید و ثبت تراکنش‌ها می‌پردازند. استخراج ارزهای دیجیتال جدید با فعالیت ماینرها صورت می‌گیرد. اعتبارسنج‌ها نیز فعالیت مشابه ماینرها را انجام می‌دهند اما به جای استفاده از دستگاه‌‌های ماینینگ از قفل کردن دارایی‌های خود برای استخراج استفاده می‌کنند.

توکن‌ها نیز به واسطه استفاده از بستر شبکه‌های بلاکچینی غیرمتمرکز این ویژگی را در خود دارند. ویژگی شفافیت به این معنی است که هم قوانین قرارداد هوشمند مربوط به توکن و هم کلیه فعالیت‌های درون شبکه قابل مشاهده و تایید توسط اعضای شبکه است.

انواع توکن

پس از پاسخ به سوال توکن چیست و بررسی هدف و دلیل ساخت توکن در مقایسه با کوین‌ها، نوبت به تشریح انواع توکن رسیده است. توکن‌ها را می‌توان از جهات مختلف طبقه‌بندی کرد. در ادامه همه انواع دسته‌بندی‌ها را به طور کامل توضیح می‌دهیم. دقت کنید که این دسته‌بندی‌ها مستقل نیستند و ممکن است یک توکن همزمان ویژگی‌های چند نوع از توکن‌ها را داشته باشد.

توکن مثلی و غیرمثلی

در یک دسته‌بندی کلی، توکن‌ها را می‌توان به دو دسته توکن‌های «مثلی» و «غیرمثلی» تقسیم کرد. این دو نوع توکن از نظر ماهیت با هم تفاوت دارند و همین تفاوت، کاربردهای متفاوتی نیز برای هر کدام از آن‌ها ایجاد کرده است. به توکن‌های مثلی توکن «تعویض‌پذیر» (Fungibile) و به توکن‌های غیرمثلی توکن «تعویض‌ناپذیر» (None-Fungible Token | NFT) نیز گفته می‌شود.

منظور از مثلی یا تعویض‌پذیر این است که یک واحد مشخص از آن نوع توکن، هیچ تفاوتی با واحدی دیگر از آن ندارد. بنابراین، در این حالت می‌توان در ازای دریافت یک واحد از توکن، از یک واحد دیگر برای بازپرداخت استفاده کرد. برخلاف این حالت، در توکن‌های غیرمثلی یا همان تعویض‌ناپذیر هر واحد از یک توکن با واحد‌های دیگر متفاوت است و ارزش آن‌ها به ویژگی‌های خاص هر کدام بستگی دارد.

از جمله توکن‌های مثلی ارز دیجیتال می‌توان به تتر اشاره کرد. شما در صورتی که از دوست خود ۱۰۰ تتر قرض بگیرید و از آن برای خرید استفاده کنید. دو ماه بعد هنگام بازپرداخت می‌توانید ۱۰۰ تتر از صرافی ارز دیجیتال خرید کرده و به دوست خود بدهید. با توجه به این‌که تتر توکن مثلی است، ارزش واحدهای آن باهم برابر است، بنابراین هیچ مشکلی در بازپرداخت آن وجود نخواهد داشت. توکن‌های مثلی در واقع مثل پول رایج هستند.

توکن‌های غیر مثلی یا همان NFT‌ها را می‌توان به آثار هنری تشبیه کرد. همانطور که کپی یک اثر هنری ارزش معادل اصل آن را ندارد، توکن‌های غیرمثلی نیز اینگونه هستند. بنابراین، شما نمی‌توانید در ازای دریافت یک توکن غیرمثلی از دوست خود، یک توکن دیگر به او بازگردانید، مگر این‌که توافقی بین شما وجود داشته باشد.

ویژگی‌های ذکر شده باعث تفاوت در کاربرد این دو نوع توکن می‌شود. توکن‌های مثلی در فعالیت‌هایی مثل خرید، فروش و معامله که در آن‌ها به واحدهای مثل هم توکن‌ها نیاز است، استفاده می‌شوند. اگرچه کوین‌ها و توکن‌ها از نظر ساختاری باهم متفاوت هستند اما کوین‌ها را نیز از این منظر می‌توان در دسته توکن‌های مثلی طبقه‌بندی کرد چرا که هر واحد آن‌ها مشابه با وحدهای دیگر است.

کاربرد توکن‌های غیرقابل معاوضه در مواردی است که نیاز است هر واحد از توکن منحصر‌به‌فرد باشد. این توکن‌ها بیشتر در بازی‌های بلاکچینی جدید و آثار هنری دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر اثر هنری یک شناسنامه ویژه دارد که اطلاعات آن در یک توکن غیرمثلی ذخیره می‌شود. در بازی‌های بلاکچینی نیز شخصیت‌های درون بازی هر کدام صاحب ویژگی‌هایی هستند که در طی زمان ارتقا می‌یابند. طبیعی است که توکن کسی که در مراحل اول بازی است با کسی که مراحل زیادی را با موفقیت به پایان رسانده است، یکی نیست. امروزه بازی در برنامه‌های بلاکچینی و فروش شخصیت‌های درون بازی، به یکی از بهترین روش‌های کسب درآمد از ارزهای دیجیتال تبدیل شده است.

توکن بهادار

همانطور که در پاسخ به سوال توکن چیست گفته شد، توکن‌ها می‌توانند علاوه بر استفاده به عنوان پول، به عنوان دارایی ذخیره‌کننده ارزش نیز استفاده شوند. در بازارهای مالی، «ورق بهادار» (Security) ابزار مالی ذخیره‌کننده ارزش است که می‌تواند معامله و ترید شود. با این تعریف، بسیاری از ابزارهای بازارهای مالی مانند سهام، اوراق قرضه و معاملات اختیار ورق بهادار محسوب می‌شوند. ورق بهادار شرکتی می‌تواند در طی عرضه اولیه یا فرآیند افزایش سرمایه ایجاد و به طور مستقیم و یا غیرمستقیم و به‌وسیله‌ی صندوق‌های سرمایه‌گذاری معامله شود.

«توکن بهادار» (Security Token)، توکنی است که بر روی یک بلاکچین ساخته شده و نشان‌دهنده سهمی از یک شرکت یا دارایی است. این اوراق را شرکت‌ها یا دولت‌ها می‌توانند ایجاد کنند. توکن‌های بهادار می‌توانند جایگزین مناسبی برای اوراق بهادار فعلی باشند. این توکن‌ها از قابلیت‌های تکنولوژی بلاکچین استفاده می‌کنند، بنابراین می‌توانند ویژگی‌های مهم آن مانند شفافیت، انتقال سریع و آنی دارایی‌ها و معامله در هر ساعتی از شبانه‌روز را با خود داشته باشند. بسیاری از این ویژگی‌ها در اوراق بهادار سنتی قابل اجرا نیست.

با استفاده از توکن‌های بهادار می‌توان دارایی‌های با ارزش بالا را نیز به سهام کوچک‌تر تقسیم و به بازار عرضه کرد. در این حالت امکان سرمایه‌گذاری روی دارایی‌های مختلف برای همه وجود خواهد داشت. به عنوان مثال، بسیاری از سرمایه‌گذاران ممکن است پول کافی برای خرید یک اثر هنری که قیمت آن ۵ میلیون دلار است نداشته باشند، اما اگر این دارایی به ۵۰۰۰ توکن معادل تقسیم شود، افراد می‌توانند با خرید این توکن‌‌ها در دارایی مورد نظر سرمایه‌گذاری کنند.

در کنار توکن‌ بهادار، نوع دیگری از آن با نام «توکن سهمی» (Equity) مطرح می‌شود که به سرمایه‌گذاران، مالکیت سهام شرکت‌هایی که منتشر کننده توکن هستند را خارج از فضای رسمی اوراق بهادار اعطا می‌کنند. این توکن‌ها بیشتر در تئوری وجود دارند و در عمل، نمونه موفقی از آن‌ها موجود نیست. تمایل به استفاده از این توکن‌ها با شک و شبهه همراه است چرا که هیچ تضمینی برای مالکیت شرکت مورد نظر از طریق این توکن‌ها وجود ندارد.

توکن کاربردی

«توکن‌های کاربردی» (Utility Token) نوعی دیگر از توکن‌ها هستند که با ادغام در یک پروتکل بلاکچینی، امکان دسترسی و استفاده از امکانات آن را برای اشخاص فراهم می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت، توکن‌های کاربردی پاسخی دیگر برای سوال توکن چیست هستند که برای اهداف مشخصی درون پلتفرم یا برنامه‌ی میزبان خود فعالیت می‌کنند. عمومی‌ترین کاربرد این توکن‌ها در پرداخت‌های درون پلتفرمی است. رابطه‌ی بین توکن کاربردی و پلتفرم میزبان رابطه هم‌افزایی است. در این رابطه، بلاکچین امنیت لازم برای توکن را فراهم و در مقابل، از آن برای توسعه فعالیت اقتصادی درون برنامه‌ای خود استفاده می‌کند.

به عنوان نمونه می‌توان ارز دیجیتال اتریوم را توکن کاربردی دانست. اشخاص می‌توانند با داشتن ارز دیجیتال اتریوم از برنامه‌های موجود در بستر این شبکه استفاده کنند. اتریوم در واقع امکان فعالیت اقتصادی برای پلتفرم خود را ایجاد می‌کند و در عوض امکانات بی‌شماری با استفاده از برنامه‌های خود در اختیار کاربران می‌گذارد. بسیاری از توکن‌های درون بازی‌های بلاکچینی نیز توکن کاربردی هستند و با استفاده از آن‌ها می‌توان از امکانات مختلف بازی استفاده کرد.

تفاوت توکن بهادار و توکن کاربردی چیست؟

این دونوع توکن شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند. هر دو نوع توکن‌ها توسط قراردادهای هوشمند ساخته می‌شوند، قابل انتقال به دیگران از طریق کیف پول هستند و قابلیت معامله در صرافی‌های ارز دیجیتال و یا به صورت همتا-به-همتا را دارند. با داشتن هر دو نوع این توکن‌ها، افراد حق شرکت در شبکه پروژه و بعضا حق رای به دست می‌آورند. تفاوت آن‌ها بیشتر در تنظیمات مربوط به قراردادهای هوشمند و قوانین قتصادی آن‌ها است.

توکن‌های کاربردی ارزش ذاتی ندارند. در صورتی که پروژه ارائه کننده توکن، در فعالیت‌های خود موفق باشد توکن‌ها ارزش بیشتری خواهند داشت. مهم‌ترین ویژگی این توکن‌ها کاربرد آن‌ها درون برنامه است و هیچ تضمینی برای ارزش آن در آینده وجود ندارد. بنابراین، سرمایه‌گذاری روی توکن‌های کاربردی با ریسک زیادی همراه است.

برخلاف توکن‌های کابردی، توکن‌های بهادار دارای ارزش ذاتی هستند. این توکن‌ها اگرچه در بستر بلاکچین توسعه می‌یابند اما هیچ تفاوتی با اوراق بهادار سنتی از نظر قانون‌گذاری و ارزش ندارند. توکن‌های بهادار به عنوان یک قرارداد رسمی عمل می‌کنند که مالکیت دارایی‌های خارج از بلاکچین را برای افراد تضمین می‌کنند.

توکن‌های با ارزش ثابت

«استیبل‌کوین‌ها» یا «توکن‌های با ارزش ثابت» (stablecoin) نوع دیگری از توکن‌ها هستند که ارزش آن‌ها همواره ثابت و برابر با پشتوانه مالی آن است. پشتوانه مالی این توکن‌ها شامل دارایی‌های مختلفی است که لیست آن‌ها را در زیر مشاهده می‌کنید.

• ارزهای فیات رایج مانند دلار و یورو
• دارایی‌های فیزیکی با ارزش مثل طلا و نفت
• پشتوانه‌ ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین و اتریوم
• الگوریتم‌های ریاضی

توکن‌هایی مانند تتر دارای پشتوانه ارزهای فیات مانند دلار هستند. این توکن‌ها توسط شرکت‌های خاص ایجاد می‌شوند و شرکت مورد نظر به ازای هر توکن، باید معادل دلاری آن را در بانک‌ها و موسسات مالی ذخیره کند. قیمت این توکن‌ها همواره ثابت و برابر مقدار ارز فیات پشتوانه آن است. توکن‌های با پشتوانه دارایی‌های فیزیکی نیز همانند توکن‌های با پشتوانه ارز فیات هستند با این تفاوت که پشتوانه آن‌ها به وسیله دارایی‌های فیزیکی انجام می‌شود و قیمت آن‌ها نیز معادل همان پشتوانه است. به این نوع از توکن‌ها، «توکن‌های دارایی» (Asset Tokens) نیز گفته می‌شود.

برخی از توکن‌های با ارزش ثابت، پشتوانه خود را ارزهای دیجیتال معروف مانند بیت‌کوین و اتریوم قرار می‌دهند. بنابراین قیمت آن‌ها معادل رمزارز پشتیبان آن است. به عنوان مثال اگر پشتوانه یک توکن معادل یک بیت‌کوین باشد، در این صورت قیمت توکن همواره یک بیت‌کوین است اما با توجه به تغییر قیمت بیت‌کوین نسبت به دلار، قیمت دلاری آن همواره تغییر خواهد کرد.

آخرین نوع توکن‌های باارزش ثابت، توکن‌های ساخته شده توسط الگوریتم‌های ریاضی است. این توکن‌ها در بسترهای «امور مالی غیرمتمرکز» (Decentralized Finance | DeFi) و بر مبنای مقادیر مختلف وثیقه‌های ارز دیجیتال ساخته می‌شوند. نمونه معروف این نوع از ارزهای دیجیتال، «رمزارز دای» (Dai) است که توسط پلتفرم میکردائو (MakerDao) ایجاد شده است. برای ساخت «دای» نیاز است که کاربران در سایت این شبکه به مقدار یک و نیم برابر ارزش دای که معادل یک دلار است، ارزهای دیجیتال مختلف مانند «اتریوم» و «بَت» (BAT) قفل کنند.

پس از ایجاد دای، با توجه به این‌که قیمت ارزهای دیجیتال دائما در حال تغییر است، پلتفرم میکردائو با استنفاده از الگوریتم‌های خود و تغییرات بازار شرایط را به ‌گونه‌ای تنظیم می‌کند که قیمت دای همچنان برابر ۱ دلار باقی بماند. بسیاری از فعالان ارز‌های دیجیتال، «دای» را به عنوان توکن با ارزش ثابت اصلی بازار ارزهای دیجیتال قبول دارند چراکه این ارز به صورت غیرمتمرکز و بدون دخالت سازمان‌های بیرونی ایجاد می‌شود، بنابراین قابل حذف یا سانسور نیست.

توکن‌های پرداخت

«توکن‌های پرداخت» (Payment Tokens) که به عنوان «توکن‌های معامله‌ای» (Transactional Tokens) و «توکن‌های ارزی» (Currency Tokens) نیز شناخته می‌شوند، توکن‌هایی هستند که برای پرداخت و معامله استفاده می‌شوند. کاربرد این توکن‌ها معمولا مانند ارزهای سنتی است اما به نسبت آن‌ها مزایای زیادی دارند. یکی از این مزایا عدم وجود سازمان مرکزی مثل بانک یا درگاه پرداخت برای ثبت و تایید تراکنش‌ها است. این مورد هم هزینه تراکنش را کاهش می‌دهد و هم امکان سانسور و حذف تراکنش‌ها را از دولت‌ها و سازمان‌ها می‌گیرد. امنیت این نوع پرداخت نیز به دلیل غیرمتمرکز بودن شبکه بیشتر است.

توجه به این نکته مهم است که تمام توکن‌های معامله‌ای شبیه ارزهای معمولی نیستند. به عنوان مثال این نوع توکن‌ها در زنجیره‌های تامین و سایر صنایع برای اعمال ماهیت تغییرناپذیر تکنولوژی بلاکچین و انعطاف‌پذیری قراردادهای هوشمند در عملیات خود استفاده می‌کنند. بسیاری از کوین‌های قدیمی مانند بیت‌کوین و بیت‌کوین‌کش را می‌توان جزو این دسته از توکن‌ها دسته‌بندی کرد.

توکن‌های حاکمیتی

با رشد و گسترش پروتکل‌های غیرمتمرکز، فرآیندهای تصمیم‌گیری غیرمتمرکز نیز اهمیت پیدا می‌کنند. سیستم‌های بلاکچینی به صورت غیرمتمرکز هستند به همین دلیل، بهترین روش برای اداره آن‌ها نیز حاکمیت غیرمتمرکز است. حاکمیت غیرمتمرکز که به صورت درون‌زنجیره‌ای در شبکه بلاکچین اعمال می‌شود به همه کاربران و ذینفعان شبکه امکان همکاری، بحث و رای‌دهی را فراهم می‌کند. «توکن‌های حاکمیتی» (Governance Token) به سیستم‌های رای‌گیری مبتنی بر شبکه بلاکچین کمک می‌کنند تا امکان حمایت از تغییرات و رای‌دهی برای پیشنهادات جدید فراهم شود.

نمونه معروف توکن‌های حاکمیتی «توکن میکر» (MAKER) با نماد «MKR» است که برای تصمیم‌گیری در مورد روند پروژه میکردائو ایجاد شده است. همانطور که قبلا گفته شد، این پلتفرم توکن با ارزش ثابت دای را نیز درون خود دارد. این نشان می‌دهد که بلاکچین‌ها می‌توانند برای یک پروژه، اجازه ساخت چندین توکن مختلف را صادر کنند.

توکن‌های با عرضه متغیر

یکی از پاسخ‌هایی که اخیرا برای انواع توکن چیست ارائه شده در ارتباط با تعداد کل توکن‌های عرضه شده است. هنگام ساخت توکن‌ها، تعداد کل توکن‌های آن می‌تواند مشخص یا نامشخص باشد. به عنوان مثال، بیت‌کوین تعداد کل سکه‌های خود را ۲۱ میلیون سکه عنوان کرده در حالی که اتریوم ماکزیمی برای تعداد سکه‌های خود مشخص نکرده است.

تعداد کل سکه‌های در عرضه نیز با توجه به فرآیند استخراج می‌تواند در حال افزایش باشد اما معمولا کاهش در تعداد کل عرضه سکه‌ها به منظور تثبیت قیمت وجود ندارد و تنها ممکن است با توکن‌سوزی عرضه کاهش یابد. در این دو نوع از توکن‌ها تغییرات بر روی قیمت اتفاق می‌افتد و تغییری در عرضه سکه‌های در گردش برای تغییر قیمت به صورت الگوریتمی رخ نمی‌دهد. اما در توکن‌های با عرضه متغیر این اتفاق برعکس رخ می‌دهد و به جای تغییر قیمت، عرضه قیمت تغییر می‌کند.

فرآیند تغییر توکن‌های در عرضه تحت فرآیندی به نام «Rebase» و به صورت خودکار رخ می‌دهد. با تغییر قیمت توکن‌ها، این فرآیند کار خود را آغار می‌کند و با تغییر در تعداد توکن‌ها سعی می‌کند قیمت توکن‌ها را ثابت نگه دارد. این نوع توکن‌ها را می‌توان جزو توکن‌های با ارزش ثابت الگوریتمی نیز به حساب آورد. نحوه کار این توکن را با یک مثال توضیح می‌دهیم.

فرض کنید ارزش توکن یک شبکه یک دلار است و ما می‌خواهیم این ارزش همواره ثابت باقی بماند. اگر قیمت این توکن نسبت به دلار افزایش یابد، در این صورت الگوریتم به طور خودکار به ازای مقدار افزایش یافته توکن‌های ما را افزایش می‌دهد اما قیمت آن همچنان ثابت و یک دلار است. برعکس این حالت زمانی رخ می‌دهد که ارزش توکن به زیر یک دلار برسد. در این حالت تعدادی از توکن‌ها برداشته می‌شود تا نهایتا قیمت هر یک از توکن‌ها یک دلار باقی بماند. پروژه «Ampleforth» توکن «AMPL» با عرضه متغیر را برای ثبات قیمت آن در یک دلار ارائه کرده است.

تفاوت این روش با توکن‌سوزی در این است که در این روش قیمت به صورت خودکار دستکاری می‌شود و تغییر تعداد سکه‌ها در سهم تمامی دارندگان سکه‌ها اعمال می‌شود. در توکن سوزی تنها سکه‌هایی که مربوط به مدیران است سوزانده می‌شود و این فرآیند تاثیر مستقیم بر قیمت توکن‌ها به صورت الگوریتمی ندارد.

رپد توکن چیست ؟

اگر در بازار ارزهای دیجیتال فعال هستید، حتما تا به حال به نماد «WBTC» برخورد کرده‌اید. در این بخش هدف ما از پاسخ به سوال رپد توکن چیست توضیح ویژگی‌های این ارز است. بلاکچین‌های مختلف از استانداردها و ساختارهای مختلفی استفاده می‌کنند. بنابراین، امکان استفاده از کوین‌های و توکن‌های یک بلاکچین در بلاکچین دیگر وجود ندارد. به عنوان مثال بیت‌کوین را نمی‌توان در شبکه بلاکچین اتریوم استفاده کرد.

با توجه به امکانات زیادی که در شبکه اتریوم مخصوصا در حوزه امور مالی غیرمتمرکز وجود دارد و ارزش بالایی که ارز دیجیتال بیت‌کوین در خود ذخیره کرده است، استفاده از بیت‌کوین در شبکه اتریوم می‌تواند موجب شکوفایی شبکه اتریوم و همچنین گسترش استفاده از بیت‌کوین شود. «رپد توکن» (Wrapped Token)، در واقع برای فراهم کردن این امکان تعریف شده است.

برای انجام این کار، بیت‌کوین با استفاده از مکانیزم‌های طراحی شده قفل و توکن‌های معادل این ارز قفل شده در شبکه دیگر که اینجا اتریوم است، ساخته می‌شود. توکن‌های جدید، ارزشی معادل با بیت‌کوین قفل شده دارند و می‌توانند در شبکه جدید استفاده شوند. این فرآیند قفل کردن بیت‌کوین قابل برگشت است و می‌توان با حذف توکن‌های جدید، بیت‌کوین‌های قفل شده را آزاد کرد. توکن «WBTC» در واقع رپد شده بیت‌کوین در شبکه اتریوم است.

روش ساخت توکن چیست ؟

حال که به سوال توکن چیست و انواع توکن چیست پاسخ داده‌ایم، نوبت به بررسی نحوه ساخت توکن رسیده است. برای ساخت توکن ابتدا باید کاربرد توکن و نوع آن مشخص شود. با مشخص شدن این ویژگی، می‌توان پلتفرم و بلاکچین مناسب برای ساخت توکن را نیز شناسایی کرد. علاوه بر این، استانداردی که برای ساخت توکن باید استفاده شود نیز از این طریق مشخص می‌شود.

توجه کنید که بلاکچین‌ها در ساخت توکن با هم تفاوت‌هایی دارند. این تفاوت‌ها را می‌توان مربوط به زبان برنامه‌نویسی، پشتیبانی از انواع توکن‌ها، استانداردهای ساخت توکن و نحوه تعامل توکن با شبکه دانست. بیشتر توکن‌های قدیمی در بستر اتریوم ساخته شده‌اند اما با ظهور بلاکچین‌های جدید با مقیاس‌پذیری و امکانات بیشتر، توکن‌های جدید بر بستر سایر بلاکچین‌ها مانند سولانا، آوالانچ، فانتوم و کاردانو در حال ساخت هستند. در ادامه به چند مورد از استانداردهای ساخت توکن در شبکه اتریوم و بایننس می‌پردازیم.

استاندارد ERC۲۰ اتریوم برای ساخت توکن

استاندارد ERC۲۰ اتریوم، اولین استاندارد ساخت توکن است که برای ساخت توکن‌های مثلی در اتریوم ایجاد شده است. این استاندارد در سال ۲۰۱۵ ارائه شده و شامل مجموعه‌ای از قوانین است که هر توکن برای فعالیت درست در شبکه اتریوم باید آن‌ها را دنبال کند. بنابراین این استاندارد را نباید به عنوان قطعه کد یا برنامه نرم‌افزاری در نظر گرفت بلکه می‌توان از آن به عنوان راهنمای تکنیکال ساخت توکن استفاده کرد.

استاندارد ERC۲۰ توصیف‌گر شش تابع اصلی مشخص کننده‌ی ویژگی‌ها و عملکرد توکن‌های دیجیتال مبتنی بر شبکه اتریوم است. این توابع نحوه انتقال توکن‌‌ها درون شبکه اتریوم و برخی دیگر از داده‌های مهم در مورد قراردادهای هوشمند توکن مانند نماد آن، اسم آن و تعداد سکه‌‌های آن را مشخص می‌کنند. این استاندارد، تعامل توکن‌ها با شبکه را برای توسعه‌دهندگان راحت می‌کند.

استاندارد ERC۷۲۱ اتریوم برای ساخت توکن

استاندارد ERC۲۰ اتریوم، قابلیت ساخت توکن‌های غیرقابل معاوضه در شبکه اتریوم را نداشت. به همین دلیل در سال ۲۰۱۸ استاندارد جدیدی با نام ERC۷۲۱ در شبکه اتریوم ایجاد شد که قابلیت ساخت NFT در آن وجود دارد. توکن‌های ساخته شده با این استاندارد هر کدام منحصر به فرد هستند و به همین دلیل، قابل خرد کردن به مقادیر کوچکتر اعشاری نیستند.

پروژه معروف «Cryptokitties» اولین بار از این استاندارد برای ساخت کلکسیون‌های دیجیتال منحصر به فرد در شکل بچه‌گربه استفاده کرد. با توجه به این‌که قیمت هر کدام از این بچه‌گربه‌ها با توجه به عرضه و تقاضای کاربران متفاوت است، باید هر کدام از توکن‌های آن‌ها منحصر به فرد باشد که بتوان این ویژگی را حفظ کرد. این استاندارد برای دیجیتال کردن دارایی‌های منحصر به فرد دنیای واقعی، ساخت کلکسیون‌های مجازی و بازی‌های کامپیوتری استفاده می‌شود. استانداردهای دیگری مانند استاندارد ERC۱۱۵۵ در شبکه اتریوم وجود دارد که توانایی ایجاد هر دو نوع توکن و حتی توکن‌های با ویژگی میانه بین مثلی و غیرمثلی را دارد.

استاندارد ERC۱۴۱۱ اتریوم برای ساخت توکن

یکی دیگر از استانداردهای اتریوم که از استاندارد ERC۲۰ منشعب شده، استاندارد ERC۱۴۱۱ است. توکن‌های ساخته شده با این استاندارد نقش توکن‌های بهادار را ایفا می‌کنند و قوانین آن‌ها، مشابه قوانین بازارهای مالی سنتی است. با توجه به این موضوع، هر شخصی امکان سرمایه‌گذاری بر روی این توکن‌ها را ندارد و برای این‌کار باید شرایط لازم سرمایه‌گذاری در آن‌ها مهیا باشد.

تفاوت اصلی که این نوع توکن‌ها با بقیه توکن‌ها دارند این است که مالکیت و انتقال آن‌ها آزاد نیست. برای انتقال این توکن‌ها باید شرایط و قوانین معین برای هر توکن رعایت شود. این کار به وسیله قراردادهای هوشمند و قوانین تنظیم شده انجام می‌شود.

استاندارد BEP۲ زنجیره بایننس برای ساخت توکن

استاندارد BEP۲ استاندارد تکنیکال برای ایجاد توکن بر بستر زنجیره بایننس است. این استاندارد مجموعه قوانینی است که توکن‌ها باید برای فعالیت در اکوسیستم زنجیره بایننس دنبال کنند. تقریبا می‌توان گفت این استاندار معادل استاندارد ERC۲۰ در اتریوم است. توکن‌های ساخته شده با این استاندارد، قابل معاوضه هستند و امکان ساخت توکن‌های غیرقابل معاوضه با این استاندارد نیست.

با استفاده از این استاندارد، امکان تعامل توکن‌ها با شبکه و با یکدیگر فراهم می‌شود. توکن‌های BEP۲ می‌توانند نشانگر دارایی‌های دیجیتال متنوع و قابل معامله باشند. برای پرداخت هزینه‌‌های ساخت توکن‌های BEP2 و همچنین انتقال آن‌ها از ارز دیجیتال اصلی شبکه یعنی بایننس کوین استفاده می‌شود. این استاندارد برای شبکه اولیه بایننس که یک شبکه متمرکز است و با نام «زنجیره بایننس» (Binance Chain) شناخته می‌شود، طراحی شده است.

استاندارد BEP۲۰ زنجیره هوشمند بایننس برای ساخت توکن

«زنجیره هوشمند بایننس» (Binance Smart Chain) بلاکچین جدید و غیرمتمرکز بایننس است که استاندارد BEP۲۰ آن، برای ساخت توکن‌ها به منظور گسترش استاندارد ERC۲۰ توسعه یافته است. در این استاندارد، نحوه خرج توکن‌ها، افرادی که امکان خرج آن‌ها را دارند و قوانین دیگر استفاده از توکن‌ها مشخص شده است. BEP۲۰ به دلیل شباهت‌هایی که با BEP۲ و ERC۲۰ دارد، با هر دو استاندارد سازگار است.

استاندارد BEP۲۰ به منظور ارائه یک قالب و ساختار انعطاف‌پذیر برای توسعه‌دهندگان گسترش یافته است تا آن‌ها بتوانند طیف وسیعی از توکن‌های مختلف را در زنجیره هوشمند بایننس ایجاد کنند. با استفاده از این استاندارد، علاوه بر ساخت توکن‌های جدید، می‌توان توکن‌های ساخته شده در سایر بلاکچین‌ها را برای شبکه زنجیره هوشمند بایننس قابل استفاده کرد. به عنوان مثال توکن‌های معادل ارزهای دیجیتال «لینک» و «ریپل» در این شبکه وجود دارد. انتقال توکن‌های BEP۲۰ نیز با استفاده از بایننس کوین انجام می‌شود.

توکن سوزی چیست ؟

واژه «توکن سوزی» (Token Burn) یا «کوین سوزی» (Coin Burn) هر دو به حذف عمدی تعدادی از سکه‌های مربوط به یک رمزارز گفته می‌شود. توکن‌سوزی می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد اما مهم‌ترین دلیل آن، کاهش عرضه ارز دیجیتال به منظور بالا بردن قیمت آن و جذب سرمایه‌گذاران جدید به شبکه است.

مدیران پروژه‌های ارز دیجیتال معمولا توکن‌ها یا سکه‌هایی که دارند را برای این‌کار استفاده می‌کنند یا با خرید ارزها از سایر کاربران این کار را انجام می‌دهند. فرآیند انجام این کار بدین صورت است که سکه‌‌ها به آدرس مشخصی که هیچ کس به آن دسترسی ندارد فرستاده می‌شود. تمامی دارایی‌های موجود در این حساب قابل مشاهده برای همگان است اما امکان استفاده از ارزهای موجود در آن برای هیچ کس وجود ندارد.

کاربرد دیگر توکن‌سوزی در استیبل‌کوین‌ها است. تقاضا و عرضه برای استفاده از ارزهای دیجیتال با ثبات در طی زمان و با توجه به روند بازار تغییر می‌کند. برای این‌که عرضه و تقاضا در قیمت این ارزها تغییری ایجاد نکند، مدیریت این ارزها اقدام به ایجاد و یا سوزاندن توکن‌های خود در زمان‌هایی که نیاز است، می‌کند. مشابه این کار برای توکن‌هایی که در عرضه اولیه ارزهای دیجیتال به فروش نرفته باشند انجام می‌شود تا اثر آن‌ها بر روی قیمت ارز از بین برود.

ایردراپ توکن چیست ؟

«ایردراپ» (Airdrop) به معنی اهدای رایگان یک دارایی به دیگران است. در فضای ارزهای دیجیتال، ایردراپ به معنی اهدای رایگان توکن‌ها یا کوین‌ها به کاربران است. این توکن‌ها معمولا با هدف جذب مخاطب برای شبکه‌های اجتماعی پروژه، جذب غیر مستقیم سرمایه‌گذار یا به منظور قدردانی از کاربران شبکه انجام می‌شود. برای دریافت توکن‌ها معمولا از کاربران خواسته می‌شود فعالیت‌های ساده‌ای مانند فالو کردن حساب پروژه در شبکه‌‌های اجتماعی را انجام دهند.

پس از انجام این فعالیت‌ها، بین تمام شرکت‌کنندگان قرعه‌کشی انجام می‌شود و به برندگان قرعه‌کشی، توکن‌های ارز دیجیتال اهدا می‌شود.

چگونه توکن‌های کلاهبرداری را تشخیص دهیم؟

در بخش‌های قبلی و در پاسخ به سوال توکن چیست و نحوه ساخت آن چگونه است، گفته شد که ساخت توکن بسیار راحت است. شما می‌توانید به راحتی در بسیاری از بلاکچین‌ها مانند اتریوم، بایننس و ترون، در زمان کمتر از ۲۰ دقیقه توکن بسازید. با یک جستجوی ساده در گوگل فیلم‌های متعددی به زبان فارسی و انگلیسی برای شما نشان داده می‌شود که می‌توانید از آن‌ها برای این‌کار استفاده کنید. بسیاری از افراد سودجو، با ساخت توکن‌های بدون پشتوانه آن‌ها را به عنوان پروژه‌های قوی به مردم معرفی کرده و می‌فروشند.

سوالی که پیش می‌آید این است که روش تشخیص کلاهبرداری بودن یا نبودن یک توکن چیست و تا چه حد معتبر است. اگرچه به طور کامل نمی‌توان از اسکم (کلاهبرداری) بودن یک پروژه مطمئن شد ولی با دانستن چند نکته به راحتی می‌توان بسیاری از این پروژه‌ها را تشخیص داد. در ادامه، چند روش برای انجام این کار پیشنهاد می‌شود. توصیه اکید این است که قبل از سرمایه‌گذاری بر روی هر توکنی، حتما موراد زیر را بررسی کنید.

• یکی از نشانه‌‌های غیرمعتبر بودن توکن‌ها، عدم ثبت آن‌ها در سایت‌های معتبر حوزه رمزارزها مانند «کوین‌مارکت‌کپ» است. با یک جستجوی ساده در این سایت و سایت‌های مشابه می‌توانید یه این قضیه پی ببرید. سرمایه‌گذاری بر روی پروژه‌ای که در این سایت لیست نشده است به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
• پروژه‌های ارز دیجیتال معتبر حتما سایت مخصوص به خود را دارند و به جز در معدود مواردی مانند «پرایوسی کوین‌ها» مدیران، توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران آن‌ها مشخص است. بنابراین، اگر پروژه‌ای سایت مخصوص به پروژه خود را نداشت و یا در سایت آن خبری از اطلاعات مدیران و موسسان نبود، سرمایه‌گذاری در این پروژه توصیه نمی‌شود.
• پروژه‌های معتبر معمولا «وایت‌پیپر» یا «سفیدنامه» دارند. وایت‌پیپر سندی است که در آن، اطلاعات پروژه شامل اهداف، نحوه فعالیت، اطلاعات اقتصادی، مدیران و سرمایه‌گذارن پروژه و برنامه توسعه آن قرار گرفته است. بررسی این مورد نیز می‌تواند بسیاری از پروژه‌‌های اسکم را از واقعی جدا کند. توجه کنید که ممکن است پروژه‌های کلاهبرداری، سفیدنامه سایر ارزهای دیجیتال را به نام خود منتشر کنند.
• پروژه‌های بلاکچینی که برای گسترش کاربران خود از روش‌های هرمی استفاده می‌کنند معمولا پروژه‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری نیستند. در این نوع پروژه‌ها از شما خواسته می‌شود تا چند نفر را به عنوان سرمایه‌گذار به شبکه اضافه کنید و در صورتی که این اعضا اقدام به سرمایه‌گذاری در پروژه کنند، مبلغی به عنوان پاداش به شما پرداخت می‌شود. برخی از این پروژه‌ها نیز درآمد ثابت را به کاربران خود پیشنهاد می‌کنند که این هم یکی از نشانه‌های کلاهبرداری بودن پروژه است.
• مورد دیگری که برای بررسی اعتبار پروژه‌ها می‌توان از آن استفاده کرد لیست شدن در صرافی‌های معتبر است. تقریبا تمام توکن‌ها امکان لیست شدن در صرافی‌های غیرمتمرکز مثل یونی‌سواپ، سوشی‌سواپ، پنکیک‌سواپ و سایر صرافی‌های ارز دیجیتال غیرمتمرکز را دارند. بنابراین در این قسمت باید بررسی کنید که آیا ارز دیجیتال مورد نظر در صرافی‌های متمرکز معتبر نیز لیست شده است یا نه. هر چه توکن در صرافی‌های معتبری لیست شده باشد، اعتبار آن بیشتر خواهد بود. توکن‌هایی که فقط در صرافی‌های غیرمتمرکز و صرافی‌های ناشناس متمرکز لیست شده‌اند، پتانسیل بالایی برای اسکم بودن دارند.

+ در ریسمونک بخوانید:

آموزش شبکه های کامپیوتری