روش‌شناسی اسکرام سه نقش اصلی دارد: مالک محصول، اسکرام مستر و اعضای تیم توسعه. اگرچه چنین ساختاری کاملا واضح به نظر می‌رسد، اما اینکه هرکدام از این نقش ها در اسکرام چه وظایف و مسئولیت‌هایی را برعهده دارند می‌تواند گیج‌کننده باشد. در واقع بسیاری از تیم‌های توسعه از خود می‌پرسند که آیا هنگام در پیش‌گیری رویکردهای اسکرام، نیازی به تغییر سمت‌های شغلی دارند یا خیر. پاسخ این سوال منفی است و دلیلی داشته که اسکرام چنین ساختاری به خود گرفته است. به مطالعه این مقاله ادامه دهید تا شما را با انواع نقش ها در اسکرام آشنا کنیم و از این بگوییم که چطور قادر به جای دادن این نقش‌ها در سازمان خود خواهید بود.
نقش‌های اسکرام در برابر سمت‌های شغلی
نقش ها در اسکرام توصیف‌کننده وظایف کلیدی اشخاصی هستند که در تیم اسکرام فعالیت می‌کنند. بنابراین راجع به سمت‌های شغلی صرف حرف نمی‌زنیم و هرکسی با هر سمت شغلی در سازمان شما قادر به برعهده گرفتن این نقش‌ها خواهد بود. از آن‌جایی که روش‌شناسی اسکرام ذاتا بر تجربه‌گرایی، خودسامان‌دهی و ایجاد بهبود مداوم است، این سه نقش به تعیین کمینه وظایف می‌پردازند تا تیم‌ها به شکلی موثر و بهینه، قادر به توسعه محصول باشند. بدین ترتیب، تیم‌های توسعه قادر به پذیرش مسئولیت‌های خود در قبال امور مربوط به خودسامان‌دهی و همینطور بهبود مهارت‌هایشان خواهند بود.
ساخت تیم اسکرام
اسکرام چارچوبی برای تیم‌های توسعه است که اجازه می‌دهد فرایندهای به‌خصوصی را در پیش بگیرند. بدین ترتیب ساختاری کلی برای برگزاری انواع جلسات، رسیدگی به امور مختلف و همینطور تخصیص مسئولیت‌ها پدید می‌آید.
آنچه اسکرام انجام نمی‌دهد، ارائه راهکاری واحد و یکسان برای تیم‌های مختلف است. برای مثال اگر یک تیم در حال کار روی یک اپلیکیشن بیمه باشد، نیاز به افرادی خواهد داشت که تکنولوژی‌های مورد نیاز، سیستم‌های سمت پشتی و همینطور دامنه تجاری را به خوبی بشناسند. از طرف دیگر اگر تیم توسعه در حال ساخت نسل بعدی یک بازی ویدیویی بشد، نیازمند مهارت‌هایی از اساس متفاوت خواهد بود و برای مثال به طراح گرافیک، مهندس صدا و توسعه‌دهنده گرافیک نیاز خواهد داشت. در واقع از آن‌جایی که با موضوعاتی کاملا متفاوت روبه‌رو هستیم، ساختار و مهارت‌های تیم هم شکلی متفاوت به خود می‌گیرند.
هرچه مساله‌ای که تیم در صدد رسیدگی به آن برمی‌آید پیچیده‌تر باشد، تمام کار هم دشوارتر می‌شود. گاهی از اوقات تیم‌های توسعه از همان ابتدا آگاهی کافی نسبت به مهارت‌ها و مقدار تلاش مورد نیاز ندارند و بنابراین باید آنقدر انعطاف‌پذیر باشند که بتوانند هنگام دستیابی به دانش بیشتر، رویه‌ها و مسیر حرکت خود را تغییر دهند. نقش ها در اسکرام هم به این خاطر پدید آمده‌اند که بتوانند در چنین جهان پیچیده و گاه سردردآوری، اندکی ساختار به تیم‌های شما ببخشند و رسیدگی به امور مختلف را تسهیل کنند.
نقش اعضای تیم توسعه چیست؟
تیم توسعه از افرادی تشکیل شده که روی تمام جوانب محصول کار می‌کنند. در نگاه نخست ممکن است تصور کنید عبارت «تیم توسعه» به معنای تیمی از مهندسان است. اما چنین چیزی لزوما حقیقت ندارد. تیم توسعه می‌تواند از افرادی با مهارت‌های گوناگون تشکیل شده باشد و برای مثال می‌توان به طراحان، نویسندگان، برنامه‌نویسان و سمت‌های این چنینی اشاره کرد.
افراد حاضر در تیم توسعه همان افرادی هستند که به پروژه رسیدگی می‌کنند. بنابراین نقش «توسعه‌دهنده» در اسکرام به معنای یکی از اعضای تیم است که از مهارت‌های ضروری برخوردار بوده و در مشارکت با همکاران خود، پروژه را پیش می‌برد.
تیم توسعه باید قادر به خودسامان‌دهی باشد تا تصمیمات ضروری برای پیشبرد کار را اتخاذ کند. می‌توانید به تیم توسعه به چشم همان تیم پشتیبانی محصولی نگاه کنید که گاهی در نیمه‌های شب وارد میدان می‌شود تا مشکلات مختلفی که بروز پیدا کرده‌اند را برطرف سازد. تیم توسعه درست مانند تیم پشتیبانی قادر به تصمیم‌گیری و ارائه راهکار برای مشکلات موجود است. خودسامان‌دهی البته به معنای بی‌احترامی به سازمان نیست، بلکه راجع به این است که نزدیک‌ترین افراد به پروژه باید از استقلال کافی برای حل مساله برخوردار باشند.
وظایف تیم توسعه
از جمله وظایف تیم توسعه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه محصول و پیشبرد امور از طریق اسپرینت‌ها
- حصول اطمینان از اینکه اسپرینت‌ها مطابق مباحثات صورت گرفته در جلسات روزانه اسکرام (یا به اصطلاح جلسات استندآپ) پیش می‌روند. جلسات روزانه اسکرام باعث پدید آمدن شفافیت در کارها می‌شوند و فرصتی برای اعضای تیم هستند تا از دیگران کمک بگیرند یا راجع به موفقیت‌ها یا موانع موجود بر سر راه خود صحبت کنند. اسکرام مستر کسی است که برگزاری چنین جلساتی را تسهیل می‌کند، اما در نهایت پیشبرد جلسه کاملا برعهده تیم توسعه است. در چنین جلسه‌ای، تیم توسعه به بررسی فرایندها پرداخته و خود را با رویکردهای جدید تطبیق می‌دهد تا قادر به کار کردن به شکلی بهینه‌تر از همیشه باشد.
نقش مالک محصول در اسکرام چیست؟
تیم‌هایی که از مدیریت چابک پیروی می‌کنند، از اساس انعطاف‌پذیر و واکنش‌گرا ظاهر می‌شوند و این وظیفه مالک محصول است که از بیشترین ارزش‌سازی ممکن در محصول، اطمینان یابد. مالک محصول نماینده کسب‌وکار و همینطور مشتریان است و به تیم توسعه می‌گوید باید تمرکز خود را بر چه مواردی بگذارد. بنابراین شکل‌گیری اعتماد میان مالک محصول و اعضای تیم توسعه، امری حیاتی به حساب می‌آید.
مالک محصول نه‌تنها باید به درک نیازها و خواسته‌های مشتریان مشغول شود، بلکه باید چشم‌اندازی صحیح برای تیم اسکرام ترسیم کند. مالک محصول ضمنا مسئولیت دستیابی به تعادل میان نیازهای ذینفعان در سازمان و مشتریان را نیز برعهده دارد. بنابراین می‌توان گفت که مالک محصول اساسا باید بازخوردهای مختلف را دریافت کرده و به اولویت‌بندی کارها مشغول شود. این احتمالا مهم‌ترین مسئولیت او باشد، چرا که اولویت‌بندی‌های متعارض و اهداف نامشخص نه‌تنها از بهره‌وری تیم توسعه می‌کاهند، بلکه منجر به نابودی اعتمادی می‌شوند که میان کسب‌وکار و اعضای تیم شکل گرفته است.
تیم‌های اجایل به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که قادر به ارزیابی شرایط و تطبیق دادن خود هستند. این یعنی یک تغییر کوچک در اولویت‌بندی می‌تواند به معنای تغییری گسترده در ساختار تیم، محصول در دست توسعه و همینطور نتایج نهایی امور باشد. بنابراین برای دستیابی به بیشترین میزان موفقیت، بسیار مهم است که تنها یک نفر به تعیین اولویت‌ها مشغول شود و آن یک نفر، مالک محصول است.
برخی از اصلی‌ترین وظایف مالک محصول را در ادامه مقاله نقش ها در اسکرام آورده‌ایم:
- مدیریت بک لاگ محصول: این بدان معنا نیست که مالک محصول تنها کسی خواهد بود که موارد و وظایف جدید را به بک لاگ محصول اضافه می‌کند. اما در نهایت همین سمت شغلی است که مسئولیت رسیدگی به تمام جوانب بک‌لاگ را برعهده دارد. این یعنی مالک محصول باید نسبت به هرآنچه در بک‌لاگ یافت می‌شود آگاه باشد و به تعامل با افراد دیگری مشغول شود که موارد تازه را به این فهرست اضافه می‌کنند.
- مدیریت عرضه: اسپرینت در اسکرام به معنای یک چرخه عرضه نیست و بیشتر نوعی چرخه برنامه‌ریزی به حساب می‌آید. این یعنی تیم اسکرام می‌تواند در هر زمانی به عرضه موارد ضروری مشغول شود. در حالت ایده‌آل، تیم توسعه به ارزش‌سازی دائمی در برهه‌های توسعه مختلف مشغول شده و امکان بازنگری در اسپرینت‌های قبلی و بهره‌گیری از بازخوردهای مشتریان واقعی را مهیا می‌کند. با این حال ارزش‌سازی دائمی چیزی نیست که همواره امکان‌پذیر باشد. بسیار مهم است که مالک محصول از زمان‌بندی صحیح عرضه موارد مختلف با خبر باشد.
- مدیریت ذینفعان: هر محصولی بی‌شمار ذینفع دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کاربران، مشتریان و همینطور رهبران سازمان و سهام‌داران شرکت اشاره کرد. مالک محصول باید به تعامل با تمامی این افراد مشغول شود تا اطمینان یابد تیم توسعه، برای همه آن‌ها ارزش‌سازی می‌کند. در واقع باید گفت که بخش اعظمی از زمان مالک محصول صرف مدیریت ذینفعان و برقراری ارتباط موثر با آن‌ها می‌شود.
نقش اسکرام مستر در سازمان چیست؟
اسکرام مستر یکی دیگر از نقش ها در اسکرام است که مسئولیت نگه داشتن همه‌چیز کنار هم و حصول اطمینان از عملکرد صحیح تیم را برعهده دارد. این یعنی او در تعریف کردن ارزش‌ها به مالک محصول یاری می‌رساند و تیم توسعه را در مسیر ارزش‌سازی همراهی می‌کند. اسکرام مستر را در واقع می‌توان رهبری خدمت‌گذار به حساب آورد که نه‌تنها رویکردهای رهبری حمایت‌گر را در پیش می‌گیرد، بلکه وظایف روزمره را نیز تعیین می‌کند.
اسکرام مستر به مالک محصول کمک می‌کند که درکی بهتر از اسکرام به دست آورد، بک‌لاگ محصول را مدیریت کند، به برنامه‌ریزی امور تیم مشغول شود و وظایف را به بخش‌هایی خردتر تقسیم کند. هنگام همکاری با تیم توسعه نیز اسکرام مستر از خودسامان‌دهی کارها، تمرکز بر خروجی و از میان برداشتن موانع بالقوه اطمینان حاصل می‌کند. اسکرام مستر ضمنا در خدمت سازمان نیز هست و به تمام بخش‌ها در به دست آوردن درکی جامع از اسکرام و همینطور فراهم آوردن محیطی که از اسکرام پشتیبانی می‌کند، یاری می‌رساند.
تمرکز اصلی اسکرام مستر
اسکرام مستر روی موارد زیر تمرکز دارد:
- شفافیت: برای اینکه بتوان به شکلی موثر به ارزیابی شرایط و تطبیق یافتن با آن مشغول شد، بسیار مهم است که همه به خوبی از وقایع باخبر باشند. اما تحقق چنین چیزی از آنچه به نظر می‌رسد دشوارتر است. اسکرام مستر وظیفه دارد اطمینان حاصل کند که تیم اسکرام به شکلی شفاف به امور خود می‌رسد. از جمله مثال‌های این موضوع می‌توان به ساخت نقشه‌های یوزر استوری و در میان‌گذاری ایده‌ها با تمام اعضا اشاره کرد.
- تجربه‌گرایی: یکی از رویکردهای بنیادین چابک و اسکرام، این ایده است که بهترین راه برای برنامه‌ریزی، انجام دادن کارها و درس گرفتن از آن‌هاست. البته که فرایند تجربه‌گرایی به هیچ وجه آسان نیست و اسکرام مستر باید به مربی‌گری برای اعضای تیم، خرد کردن وظایف، تشریح خروجی‌هایی واضح و بازنگری در خروجی‌های پیشین مشغول شود.
- خودسامان‌دهی: فراهم آوردن فضایی برای خودسامان‌دهی لزوما به این معنا نیست که اعضای تیم به سامان‌دهی وظایف و کارهای مشغول می‌شوند. این فرایندی است که زمان نسبتا زیادی می‌برد و نیازمند تلاش و حمایت رهبران نیز هست. اسکرام مستر اعضای تیم را به خروج از حاشیه امن‌شان ترغیب می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد رویکردهایی متفاوت را در پیش بگیرند تا ایده‌های از پیش تثبیت شده را به چالش بکشند و محدودیت‌ها و وظایف خود را بشناسند.
- پایبندی به ارزش‌ها: اسکرام بر ۵ ارزش استوار است: شجاعت، تمرکز، تعهد، احترام و گشاده‌رویی. این ۵ ارزش منجر به شکل‌گیری فضایی می‌شوند که امنیت روانی و اعتماد را با خود به همراه می‌آورد. دسترسی به چنین محیطی برای رشد و موفقیت رویکردهای چابک ضروری است. تمام اعضای تیم مسئولیت دنبال کردن این ارزش‌ها را برعهده دارند، اما نقش اسکرام مستر در این بین پررنگ‌تر بوده و اوست که اهمیت دادن به این ارزش‌ها را به تمامی افراد یادآوری می‌کند.
در نهایت باید افزود که اسکرام مستر در برنامه‌ریزی برای اسپرینت‌ها و بازنگری در اسپرینت‌ها به مالک محصول یاری رسانده و از تشریح صحیح ارزش‌ها برای تمام تیم اطمینان حاصل می‌کند. او در جلسات اسکرام روزانه به حمایت از تیم می‌پردازد و مطمئن می‌شود که نه‌تنها کارها به خوبی پیش می‌روند، بلکه تمامی موانع بالقوه نیز از راه برداشته شده‌اند. اسکرام مستر تمام فرصت‌های موجود برای بهبود را به شکلی شفاف به تیم اسکرام نشان می‌دهد و با گذشته‌نگری، مجموعه‌ای از اهداف قابل دستیابی را ترسیم می‌کند.
سخن پایانی راجع به نقش ها در اسکرام
همانطور که با مطالعه این مقاله متوجه شدید، سه نقش اصلی در اسکرام ساختاری ساده داشته و اصلی‌ترین مسئولیت‌های موجود در تیم اسکرام را در بر می‌گیرند. اگر نمی‌دانید کدام گزینه برای شما مناسب‌تر است، این نکات پایانی را مد نظر داشته باشید:
- اگر انبوهی تجربه در ارزش‌سازی برای مشتریان داشته و با انجام دادن چنین کاری به وجد می‌آیید، در آن صورت باید نقش یکی از اعضای تیم توسعه اسکرام را ایفا کنید. در واقع باید گفت که تیم مهم‌ترین عنصر در هر سازمان چابکی است و مهم‌ترین مسئولیت‌ها را در قبال مشتریان و ذینفعان برعهده دارد.
- اگر به مدیریت مشتریان، ذینفعان و ابعاد تجاری کار علاه دارید، در آن صورت سمت شغلی مالک محصول احتمالا همان چیزی باشد که به دنبالش می‌گردید. در اکثر سازمان‌ها، مالک محصول کسی است که احترام و اعتماد رهبران سازمان را به دست می‌آورد تا به شکلی آزادانه قادر به تصمیم‌گیری و پیشبرد امور باشد. از آن‌جایی که باید به مذاکره بر سر مسائل مختلف و راضی نگه داشتن همه مشغول شوید، برای تبدیل شدن به مالک محصول نیازمند اندکی سیاست نیز خواهید بود.
- اگر می‌خواهید کاری کنید که تیم‌ها به شکلی موثر به همکاری با یکدیگر مشغول شوند و جهان را با رویکردهای اسکرام و چابک دگرگون سازند، نقش اسکرام مستر برای شما است. این نقشی بسیار مردم-محور است که تاکیدی مضاعف بر مربی‌گری، آموزش و تسهیل امور دارد.
