تکنیک پالس چیست؟
تکنیک پالس یکی از درس‌های دوره کارشناسی رشته مهندسی برق گرایش الکترونیک است. دلیل نامگذاری این درس به این اسم بررسی خروجی مدارهایی با دریافت سیگنال پالس است. یک موج پالسی ایده‌آل، موجی است که فقط دو مقدار صفر و یک عدد مثبت را دارد. در موج ایده‌آل تغییر از صفر به عدد مثبت و برعکس، به صورت ناگهانی انجام می‌شود.
البته تغییرات صنعت الکترونیک موجب شده تا امروزه مطالب درس تکنیک پالس به دروس الکترونیک و دیجیتال انتقال پیدا کند. در دانشگاه‌های ایران این درس تا سال ۱۳۹۲ تدریس می‌شد و از دروس مهم الکترونیک به حساب می‌آمد. سرفصل‌های درس تکنیک پالس، مدارهای دیودی، کلیدهای ترانزیستوری، آپ‌امپ و مدارات سوئیچینگ و مولتی‌ویبراتورها است.
در چارت‌های درسی جدید دانشگاه‌های ایران درس تکنیک پالس حذف شده و بخش عمده آن که به مباحث دیجیتال می‌پرداخت تحت عنوان مدار پالس و دیجیتال در چارت درسی قرار داده شده است. در ادامه، مهم‌ترین کتاب های تکنیک پالس و فیلم‌های آموزشی مربوط به آن را معرفی می‌کنیم.
معرفی کتاب های تکنیک پالس
در ادامه این بخش، مهم‌ترین مراجع و کتاب های تکنیک پاس را معرفی می‌کنیم که در اغلب دانشگاه‌های کشور معرفی و تدریس می‌شوند.
کتاب تحلیل و طراحی مدارهای تکنیک پالس بل
این کتاب به اندازه‌ای شناخته شده است که نیاز به توضیح‌های اضافی نباشد و تنها باید گفت ویراست جدید کتاب تحلیل و طراحی مدارهای تکنیک پالس نسبت به ویراست‌های قبلی تغییرات بسیار و مطالب جدید فراوانی دارد که بازتاب پیشرفت‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر است. مهم‌ترین تغییر، تکیه بیشتر بر مدارهای مجتمع و آی‌سی‌های آماده و مدارهای قابل ساخت به صورت مجتمع است.
کتاب تکنیک پالس بل در ۱۲ فصل تدوین شده که فصل اول آن به مقدمات اختصاص یافته است. فصل دوم درباره مدار خطی شکل‌دهی موج است و فصل سوم به مدارهای شکل‌دهنده موج دیودی اختصاص یافته است. در فصل چهارم، کلیدهای ترانزیستوری معرفی شده‌اند. فصل پنجم کاربرد آپ‌امپ در مدارهای سوییچینگ را معرفی می‌کند و در فصل ششم اشمیت تریگر و مقایسه‌کننده‌های ولتاژ معرفی می‌شوند.
فصل هفتم مدارهای دوپایا، فلیپ فلاپ و حافظه، فصل هشتم مولتی ویبراتورهای مونواستابل و آستابل و فصل نهم آی‌سی‌های زمان‌سنج را شرح می‌دهند. فصل دهم به مبحث مولد تابع پرداخته و پیاده‌سازی مداری دروازه‌های منطقی موضوع فصل یازدهم هستند. در نهایت، در فصل دوازدهم، سیستمهای آمیخته، سیگنال و مبدل‌های داده ارائه شده‌اند.
کتاب تکنیک پالس بل را محمود دیافی ترجمه کرده و انتشارات نص آن را چاپ کرده است.
کتاب اصول و مبانی تکنیک پالس معتمدی
کتاب تکنیک پالس معتمدی با نام کامل «اصول و مبانی تکنیک پالس» یکی از معروف‌ترین کتاب های تکنیک پالس به زبان فارسی است که به عنوان مرجع درسی از سوی اساتید معرفی می‌شود.
مطالب مندرج در کتاب به گونه‌ای گردآوری شده که کلیه مواد تعیین شده از طرف وزارت علوم را پوشش می‌دهد. شیوه نگارش آن نیز با مطالب با مباحث تئوری و عملی شروع می‌شود و به مدارهای کاملاً عملی و کاربردی ختم می‌شود. به همین دلیل تقریباً همه مدارهای موجود در متن درس را می‌توان در آزمایشگاه بسته و پاسخ لازم را دریافت کرد.
نکته مهم دیگر اینکه جهت درک کامل مطالب این کتاب دانستن دروس اصلی مانند مدارهای الکتریکی و الکترونیک و مدارهای منطقی ضروری است. مثال‌های عملی کتاب تکنیک پالس معتمدی می‌تواند برای طراحی و کاربردهای مهندسی مورد استفاده قرار گیرد. در ویراست جدید کتاب سعی شده برخی از فصل‌های ویراست قبلی حذف و مواد جدید جایگزین و یا اضافه شود. همچنین سعی شده با ارائه مثال‌های مناسب آموزش مطالب بهتر و روان‌تر شود. علاوه بر این، مواردی مورد بازنگری قرار گرفته‌اند و در مجموع می‌توان گفت با توجه به شرایط علمی امروز چاپ جدید کتاب شرایط مناسب‌تری را برای استفاده از این کتاب فراهم کرده است.
این کتاب شامل ۱۰ فصل است که در فصل اول تعاریف و کاربرد تکنیک پالس ارائه شده است. فصل دوم به پاسخ مدارهای خطی به سیگنال‌های پالس پرداخته و در فصل سوم پاسخ مدارهای غیرخطی به سیگنال‌های پالس ارائه شده است. در فصل چهارم مولتی‌ویبراتورها و در فصل پنجم مولدهای موج مورب معرفی شده‌اند. در فصل ششم کاربردهای تقویت‌کننده عملیاتی مورد بحث قرار گرفته است. فصل هفتم درباره مدار مجتمع زمان‌سنج ۵۵۵ و کاربردهای آن است. در فصل هشتم به عناصر مقاومت منفی و کاربرد آن‌ها در تکنیک پالس پرداخته شده و فصل نهم به ساختمان گیت‌های منطقی در فناوری‌های مختلف اختصاص یافته است. در نهایت، در فصل دهم کتاب، کاربرد گیت‌های منطقی در تکنیک پالس بیان شده است.
کتاب تکنیک پالس معتمدی را انتشارات نص چاپ کرده است.
کتاب تکنیک پالس تابنده
یکی دیگر از کتاب های تکنیک پالس، کتاب تکنیک پالس و مدارهای دیجیتال دکتر محمود تابنده چاپ انتشارات دانشگاه صنعتی شریف است. این کتاب در ۱۰ فصل تدوین شده است. در فصل ۱ مدارهای RLC بررسی شده‌اند. فصل ۲ حالت گذرا در قطع و وصل دیود و ترانزیستور را پوشش می‌دهد. فصل ۳ درباره مولتی‌ویبراتور دو حالته و اشمیت تریگر است و فصل ۴ به مولتی ویبراتور یک‌حالته و نوسانی می‌پردازد. فصل‌های ۵ و ۶، به ترتیب، به تحقق مولتی‌ویبراتورها به کمک مدارهای مجتمع و ساخت مولتی‌ویبراتورها به کمک معکوس‌کننده‌های CMOS پرداخته‌اند. در فصل ۷ مدارهای مجتمع معرفی شده‌اند. فصل ۸ درباره مدارهای قفل شونده با فاز (PLL) است و فصل ۹ مبدل‌های دیجیتال به آنالوگ و آنالوگ به دیجیتال را پوشش می‌دهد. در نهایت، فصل ۱۰ درباره نوسانگرهای بلوری (کریستالی) است.
کتاب مدارهای پالس و دیجیتال احدی
کتاب مدارهای پالس و دیجیتال سید محمد احدی، مجموعه‌ای از مفاهیم و مسائل پایه‌ای در مورد مدارهای پالس و دیجیتال است که در هشت فصل تنظیم شده است. در دو فصل اول به بررسی مفاهیم پایه در مدارها و عناصر خطی و غیرخطی با تأکید بر کاربردهای پالسی پرداخته شده است. فصل سوم کتاب به بررسی مولتی ویبراتورها و فصل چهارم به بررسی مدارهای ایجاد شکل موج شیب می‌پردازند که مطالب کلاسیک درس پالس بوده و از اهمیت زیادی برخوردارند. در فصل پنجم و ششم به مباحث بسیار کاربردی به‌کارگیری تقویت‌کننده‌های عملیاتی، مقایسه کننده‌ها و گیت‌های منطقی در تهیه مدارهای پالسی پرداخته‌شده است. فصل هفتم و هشتم به عناصر مقاومت منفی و آشنایی و معرفی مبدل‌های آنالوگ به دیجیتال و دیجیتال به آنالوگ می‌پردازند.
کتاب تکنیک پالس احدی را انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر منتشر کرده است.
کتاب تکنیک پالس اروجی
یکی دیگر از کتاب های تکنیک پالس به زبان فارسی، کتاب تکنیک پالس اروجی چاپ انتشارات کیان ایران است. فصل اول کتاب تکنیک پالس اروجی درباره پاسخ مدارهای خطی به ورودی پالس است. فصل دوم به پاسخ مدارهای غیرخطی به ورودی پالس، فصل سوم به مولدهای سوئیپ ولتاژ خطی و فصل چهارم به مولتی ویبراتورها اختصاص دارد. فصل‌های پنجم تا هفتم نیز درباره کاربرد تقویت‌کننده‌های عملیاتی در تکنیک پالس، مدارهای آی سی زمان‌سنج ۵۵۵ و تحقق مولتی ویبراتورها به کمک گیت‌های منطقی هستند.
